اَشکال قاچاق کالا و چرایی جرم‌انگاری آن در حقوق ایران

نوع مقاله : ‍‍‍‍‍‍‍پژوهش کاربردی

نویسندگان

دانشگاه علوم قضائی و خدمات اداری

چکیده

قاچاق نوعی تجارت نامطلوب کالاست که قوانین و مقررات حاکم بر دادوستد کالاها را نادیده می‌گیرد و دستیابی به اهداف و برنامه‏های توسعۀ اقتصادی کشور را با اختلال مواجه می‏سازد. در قوانین ما برخی از مصادیق قاچاق تخلف شناخته شده و برخی از آن جرم نامیده می‏شود. پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده و در صدد پاسخ به این سؤال است که قاچاق کالا به چه شکل یا اشکالی رخ می‏دهد و چه دلایلی قانونگذار را بر آن داشته که اصل کمینۀ کیفری را نادیده بگیرد و به جرم‏انگاری برخی از مصادیق این عمل بپردازد.
نتایج این تحقیق حاکی از آن است که قاچاق کالا از حیث نحوۀ ارتکاب، به دو شکل رخ می‏دهد؛ در برخی از موارد، این جرم با سوءاستفاده از هوش و ذکاوت مرتکبان رخ می‌دهد؛ در مقابل برخی از مصادیق آن با تکیه بر توان بدنی مرتکب به وقوع می‏پیوندد، مانند کولبری. با اینکه در نگاه اول این‌طور به نظر می‌رسد که جرم‌انگاری قاچاق در راستای حمایت از حقوق مالی دولت صورت گرفته، اما بررسی مصادیق مختلف این جرم مبین آن است که اهداف متعددی مدنظر قانونگذار بوده است؛ ازجمله تأمین بهداشت عمومی، حفاظت از منابع طبیعی و حفظ و حراست از هویت ملی ـ مذهبی.

کلیدواژه‌ها


  • فارسی

     

    • آذری، لطفعلی، محمود هوشمند و سمیه‌سادات نقوی (1388)، «سنجش رضایتمندی از فعالیت شرکت‌های تعاونی مرزنشینان استان خراسان رضوی»، فصلنامۀ روستا و توسعه، دورۀ دوازدهم، شمارۀ 2.
    • ابراهیم‌وند، شکراله (1391)، «تدابیری جهت افزایش ریسک قاچاق کالا و ارز»، دوفصلنامۀ مطالعات حقوقی، سال دوم، شمارۀ 4.
    • ارمغان، سیمین (1389)، «اثرات امنیتی قاچاق کالا در مناطق حاشیه‌ای»، فصلنامۀ پژوهشی، تحلیلی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، شمارۀ12.
    • اسلامی‌تبار، شهرام، بهرام واعظ و افشین سلیمانی (1381)، «نگاهی اجمالی به تحولات بهداشت و جوانان»، فصلنامۀ پژوهشی ـ کاربردی مطالعات جوانان، شمارۀ1.
    • امین صارمی، نوذر و رضا جورکش (1379)، «تبیین قاچاق کالا از منظر جامعه‌شناسی»، مجلۀ دانش انتظامی، شمارۀ2 و 3.
    • الهام، غلامحسین، سید محمود میرخلیلی و امیرمحمد پرهام‏فر (1393)، «چالش‏های تعریف قاچاق در نظام حقوقی ایران»، فصلنامۀ دیدگاه‏های حقوقی قضائی، شمارۀ 67.
    • ﺑﺎوﻧﺪ، داوود (1377)، «چالش‌های برون‌مرزی و ﻫﻮﯾﺖ اﯾﺮاﻧﯽ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ»، ﻣﺎﻫﻨﺎﻣۀ اﻃﻼﻋﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ـ اﻗﺘﺼﺎدی، ﺳﺎل 12، ﺷﻤﺎرۀ 129.
    • بنسون، مایکل و سالی سیمپسون (1391)، جرائم یقه‌سفید رویکرد فرصت‌مدار، ترجمۀ اسماعیل رحیمی، تهران: نشر میزان.
    • بی‏نا (1395)، بلیۀ قاچاق؛ بررسی وضعیت قاچاق کالا و ارز در ایران و چند کشور دیگر جهان، تهران: چاپ دفتر فنی تولی.
    • بی‏نا: اداره کل پژوهش ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز (1388)، «سیاست جنایی در مبارزه با قاچاق کالا»، دوماهنامۀ پژوهشی- تحلیلی اقتصاد پنهان ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، شمارۀ 11.
    • تاری، فتح‌اله و سعید غلامی باغی (1389)، «تأثیر متقابل فرهنگ و قاچاق کالا»، ماهنامۀ مهندسی فرهنگی، سال چهارم، شمارۀ 41 و 42.
    • حبیب‌زاده، مؤمن و اکبر بهنام وروایی (1396)، «واکاوی سیاست جنایی ایران در قبال جرائم یقه‌سفید»، فصلنامۀ علوم اجتماعی، دورۀ 11.
    • خضرزاده، اسعد (1389)، «بررسی قاچاق کالا از مرزهای دریایی جنوب ایران»، نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 15، شمارۀ 18.
    • دالایی، مجید، جبار قره داغی و سیانا عباسی (1394)، «بررسی علل و پیامدهای اقتصادی قاچاق کالا در ایران و راهکارهای رویارویی و مبارزه با آن»، دومین کنفرانس بین‌المللی آینده‌پژوهی مدیریت و توسعۀ اقتصادی، مشهد: دانشگاه تربت ‌حیدریه.
    • دژمان، محمدامین (1399)، «کوله‌بری به زودی رسمیت می‌یابد/درج شناسۀ کالا برای اقلام کوله‌بران»، مشاهده‌شده در تارنمای mehrnews.com، تاریخ انتشار خبر 12 تیر 1399، مشاهده‌شده در 10 بهمن 1400.
    • دودانگی، محمد (1395)، «عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در ایران»، پژوهش‌های رشد و توسعۀ اقتصادی، سال ششم، شمارۀ23.
    • دهخدا، علی‌اکبر (1339)، لغت‌نامه، جلد 36، تهران: دانشگاه تهران
    • زارع شاه‌آبادی، اکبر و آرزو محمدی (1400)، «درک و فهم پدیدۀ کولبری در شهرستان بانه»، فصلنامۀ جامعه‌شناسی کاربردی، سال 32، شمارۀ 81.
    • زمانی، غلامحسین و فضل‌اله بهرامی (1381)، «مشارکت مردم در حفظ و بهره‌وری از منابع طبیعی»، تعاون، شمارۀ 136.
    • سلطانی شیرازی، الیزابت (1387)، «بررسی عملکرد تعاونی‌های مرزنشین استان فارس طی سال‌های 1384 و 1385»، مجلۀ اقتصادی، سال 8، شمارۀ‌ 77 و 78.
    • شاپیرو، سوزان پ. (1386)، «جرم یقه‌سفیدها؛ نه مجرم یقه‌سفید»، ترجمۀ امیرحمزه زینالی، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ جدید، شمارۀ61.
    • شجیعی گیسور، مجید (1386)، قاچاق کالا، تهران: نشر به‌آموز (معاونت تربیت و آموزش ناجا).
    • شکربیگی، علیرضا و غ‍ف‍ور خ‍وئ‍ی‍ن‍ی‌ (1397)، «سیاست جنایی در پیشگیری اجتماعی ناظر به منابع طبیعی و اراضی ملّی»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 10، شمارۀ 19.
    • شمسی گوشکی، شیما (1400)، «معبر کولبری مرزی امکانی برای زندگی بهتر مرزنشینان»، مشاهده‌شده در تارنمای irna.ir، تاریخ انتشار خبر ۲۴آبان ۱۴۰۰، مشاهده‌شده در 21 اسفند 1400.
    • صدریه، عبدالرحمن (1370)، «رشد اقتصادی یک الزام است»، مجلۀ کتاب توسعه، شمارۀ 1.
    • فراهانی فرد، سعید (1386)، «عدالت بین‌نسلی در بهره‌برداری از منابع طبیعی»، اقتصاد اسلامی، سال 7، شمارۀ 25.
    • کمان‌باز، معصومه، مرضیه علی‌پور، شاهرخ رستمی، حسن پیلارام و سمیه شهرکی ده سوخته (1394)، «تحلیل اثرات اقتصادی ـ اجتماعی قاچاق کالا بر روستاهای مرزنشین منطقۀ سیستان»، فصلنامۀ علوم و فنون مرزی، سال 6، شمارۀ 4.
    • ماندگار، سهراب (1396)، «عوامل قاچاق و آثار آن؛ راه‏های پیشگیری از فساد اداری و مبارزه با قاچاق»، مجلۀ مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دورۀ سوم، شمارۀ 4/1.
    • معصومی، رؤیا و احد قاسمی (1388)، «نقش انسداد مرزی در قاچاق کالا»، مجلۀ اقتصاد پنهان، شمارۀ10.
    • موسوی مجاب، سید درید (1383)، «بزهکاران یقه سفید»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، شمارۀ ۳ (پیاپی ۳۴).
    • میرحیدر، دره (1373)، اصول و مبانی جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات سمت.
    • نوری، جعفر (1382)، «گسترش قاچاق در بستر نابسامان و سیاست جنایی مقابله با آن»، مجلۀ الهیات و حقوق، شمارۀ ۹٫۱۰.