نظم عمومی و قواعد آمره در داوری تجاری بین‌المللی

نویسندگان

1 دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

2 دانشگاه تهران

چکیده

نظم عمومی و قواعد آمره نقش مهمی در داوری‌های تجاری بین‌المللی ایفا می‌کنند، تا جایی‌که عدم رعایت و اعمال نظم عمومی و قواعد آمره از سوی داوران رأی صادره را حسب مورد با چالش بطلان یا عدم اجرا مواجه می‌سازد. این دو تأسیس حقوقی موجب تضییق گستره آزادی اراده اشخاص شده و مانع داوری‌پذیری پاره‌ای از موضوعات می‌شوند. در کنار این اشتراکات، تفاوت‌هایی نیز میان نظم عمومی و قواعد آمره وجود دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان به مکانیزم مانعیت اجرای رأی داوری اشاره داشت؛ بدین‌شکل که قواعد آمره به‌عنوان مانعی ابتدایی ظاهر می‌شوند و حالتی تهاجمی دارند، درحالی‌که نظم عمومی مانعی ثانوی بوده و حالتی تدافعی دارد. نظم عمومی و قواعد آمره از این جهت که می‌توانند به‌عنوان ابزار و مبنای حقوقی بی‌اعتباری شروط نا‌عادلانه در قرارداد‌های داوری مورد استناد و استفاده قرار گیرند نیز حائز اهمیت هستند. با این وجود، به‌نظر می‌رسد قواعد مربوط به نظم عمومی برای بی‌اعتباری شروط نا‌عادلانه در کلیه موارد راهگشا نبوده و شایسته است مقررات قانونی خاصی بدین‌منظور تهیه و تدوین شود تا راهکار و پاسخی مناسب به چالش برخاسته از شروط نا‌عادلانه در قررداد‌های داوری ارائه دهد، همچنان‌که مشابه این اقدام از سوی قانون‌گذار فرانسوی قابل‌مشاهده است. بهره‌گیری از سیستم کنترل دولتی دو لایه به‌منظور فراهم کردن فرصت مذاکره مجدد و تعدیل قرارداد راهکار مناسبی به‌منظور مقابله و فائق آمدن بر چالش برخاسته از شروط نا‌عادلانه در قرارداد‌های داوری می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


ارفع‌نیا، بهشید (1395)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: انتشارات بهتاب.
    السان، مصطفی (1385)، «جایگاه قصد در تفسیر قرارداد‌ها»، مجله کانون، شماره شصت و پنج.
    ایرانشاهی، علیرضا (1394)،  «بررسی معیار «نظم عمومی» در نظارت قضایی بر رأی داوری تجاری بین المللی»، مجله حقوقی بین المللی، سال بیست و هشتم، پیاپی چهل و چهارم.
    جعفری‌لنگرودی، محمد جعفر (1387)، ترمینولوژی حقوق، تهران: انتشارات گنج دانش.
    خدا‌بخشی، عبدالله (1399)، حقوق دعاوی: بایسته‌های حقوق داوری تطبیقی، جلد ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    سلجوقی، محمود (1397)، حقوق بین‌الملل خصوصی، جلد دوم، تهران: انتشارات میزان.
    سیدی، جواد (1392)، درآمدی بر قابلیت ارجاع در داوری‌های تجاری بین‌المللی، تهران: انتشارات جنگل.
    شعاریان، ابراهیم و ابراهیم ترابی (1395)، حقوق تعهدات، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر‌دانش.
    شهبازی‌نیا، مرتضی، محمد عیسایی تفرشی و حسین علمی (1392)، «مفهوم نظم عمومی در حقوق بین‌الملل خصوصی و جایگاه آن در داوری تجاری بین‌المللی»،  مطالعات حقوق خصوصی، سال چهل و سوم، شماره یک.
    غمامی، مجید (1401)، تعادل اقتصادی، رمز پایداری قرارداد: باز‌اندیشی در نظریه غبن حادث، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    قنواتی، جلیل، مژده حیدری سورشجانی و حسین کریمی (1398)، «متعارف‌بودن به‌مثابه اصل حقوقی در حقوق قرارداد‌ها»، دو‌فصلنامه حقوق تطبیقی، شماره پیاپی صد و دوازدهم.
    کاتوزیان، ناصر (1395)،  قواعد عمومی قرارداد‌ها، جلد اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    کرمی، سکینه (1394)، «نظم عمومی؛ ابزاری برای کنترل قضایی شروط ناعادلانه»، مجله حقوقی دادگستری، شماره پیاپی نود و یکم.
    کسجیان، کاترین (1387)، «نظم عمومی در حقوق اروپا»، ترجمه فیض اله جعفری، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره سی و هشتم.
    مافی، همایون (1397)، شرحی بر قانون داوری تجاری بین‌المللی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری.
    نیک‌بخت، حمید‌رضا (1393)، شناسایی و اجرای آرای داوری‌ها در ایران، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی
Barraclough, Andrew & Jeff Waincymer (2005), Mandatory Rules of Law in International Commercial Arbitration, Melborne Journal of International Law, Vol. 6.
Berman, A. George (2007), Mandatory Rules of Law in International Arbitration, American Review of International Arbitration, Vol. 18, Issue 1.
Bienenstock, Sophie (2019), The Deterrent Effect of French Liability Law: The Example of Abusive Contract Terms, Revue d'économie politique, Vol. 129, No. 2.
Böckstiegel, Karl- Heinz (2008), Public Policy as a Limit to Arbitration and its Enforcement, IBA Journal of Dispute Resolution, Special Issue, The New York Convention: 50 Years.
Challeros, R. Charles (2016), "U.S. Unconscionability and Article 1171 of the Reformed French Civil Code", Revue Internationale de Droit Compare, Vol. 68. Available at: https://www.persee.fr/doc/ridc_0035-3337_2016_num_68_4_20736
Dubey, Yash (2018), Analysis of Public Policy and Enforcement of Domestic and Foreign Arbitral Awards in India, Christ University Law Journal. No. 7.
Einhorn, Talia (2009), The Recognition and Enforcement of Foreign Judgments on International Commercial Arbitral Awards, Yearbook of Private International Law, No. 12.
Gaillard, Emmanuel & George Berman (1958), Guide on the Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards, 2ND Ed. Hague: Kluwer Law International.
Fazilatfar, Hossein (2019), Overriding Mandatory Rules in International Commercial Arbitration, Edward Elgar Publishing Limited, Massachusetts. Available at: http://doi.org/10.4337/9781788973854.00009
Gibson, S. Christopher (2009) Arbitration, Civilization and Public Policy: Seeking Counterpoise between Arbitral Autonomy and the Public Policy Defense in View of Foreign Mandatory Public Law, Peen State Law Review, No. 11.
Hondius, H. Ewoud (1978), Unfair Contract Terms: New Control Systems, The American Journal of Comparative Law, No. 4. Available at: https://doi.org/10.2307/840057
Khan, Ali (2013), Arbitral Autonomy, Louisiana Law Review, Vol. 74, No. 1.
Novy, Zdenek, Arbitration Clause as Unfair Contract Term: Some Observations on the ECJ's Claro Case (May 15, 2008). Available at SSRN: https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1685266
Okekeifere, I. Andrew (1999), Public Policy and Arbitrability under the UNCITRAL Model Law, Arbitration Law Review.
Rampall D. Yeshnah & Ronan Feehily (2018), The Sanctity of Party Autonomy and the Powers of Arbitrators to Determine the Applicable Law: The Quest for an Arbitral Equilibrium, Harvard Negotiation Law Review, Vol. 23.
Redfern, Alan & Martin Hunter (2004), Law and Practice of International Commercial Arbitration, Sweet & Maxwell, England: London.
Rubino-Sammartano, Mauro (2001), International Arbitration: Law and Practice, 2nd Edition, Hague: Kluwer Law International.
Tackaberry, John & Arthur Marriott (2003), Bernstein's Handbook of Arbitration and Dispute Resolution Practice, Vol. 2, Sweet & Maxwell, London.
Tosun, Huseyin Alper (2019), Public Policy Concepts in International Arbitration, PhD dissertation, University of California.
Waincymer, Jeff (2009), International Commercial Arbitration and the Application of Mandatory Rules of Law, First Published in AIAJ. No. 5.