اراده تشریعی و معنای مراد الهی

نویسنده

دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

چکیده

خداوند مبدأ آفرینش، علیم، قادر و بی‌نهایت است. نفس الهی دو اراده تکوینی و تشریعی دارد؛ حاصل اراده تکوینی، خلق و حاصل اراده تشریعی، حکم است. هر یک از دو اراده به معنایی متعلق می‌گیرد، معنای متعلق حکم به جهت قانونمندی اشیاء و افعال انسان تعیین‌کننده است که خداوند چه چیزی را متعلق حکم وضعی و چه فعلی را متعلق حکم تکلیفی قرار داده است. حکم وضعی، بیان اوضاع اعتباری اشیاء از دیدگاه قانونمندی الهی می‌کند و حکم تکلیفی، به ترخیص فعل‌ها و ترک فعل‌های انسان مکلف یا الزام و رجحان آن‌ها می‌پردازد اما همه احکام وضعی و تکلیفی که از اراده تشریعی نشأت می‌گیرد به معنایی تعلق می‌گیرد که این معنا به چهار صورت تصور می‌شود: اول؛ آن‌که معنای لغوی باشد که به لغت و زبان هر قوم و جامعه‌ای اختصاص دارد؛ دوم؛ معنای اصطلاحی عرفی است که علاوه بر معنای لغوی آن را عرف وضع می‌کند، سوم؛ معنای اصطلاحی عرفی است که شارع آن را تغییر می‌دهد، چهارم؛ معنای اصطلاحی شرعی است که شارع آن را انشاء و ایجاد می‌کند. رابطه معانی در تصور، تباین است و هیچ معنایی معنای دیگری را برنمی‌تابد 

کلیدواژه‌ها


1- اصفهانی، محمدحسین. (بی‌تا). الفصول الغرویه فی الاصول الفقهیه. قم: داراحیاء العلوم الاسلامیه.
2- ایروانی، باقر. (بی‌تا). الحلقه الثالثه من اسلوبها الثانی. بی‌جا: المحبین للطباعه و النشر.
3- بجنوردی، حسن. (بی‌تا). منتهی الاصول. قم: بصیرتی.
4- جرجانی، علی بن محمد. (بی‌تا). التعریفات. تهران: ناصرخسرو.
5- حکیم، محمدسعید. (1414). المحکم فی اصول الفقه. قم: موسسه المنار.
6- حلی، حسن بن یوسف (علامه حلی). (1404). مبادی‌الاصول الی علم الاصول. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
7- حیدری، علی‌نقی. (1412). اصول الاستنباط. قم: لجنه اداره الحوزه العلمیه.
8- خوئی، ابوالقاسم. (1412). مصباح‌الاصول. تقریر سید محمد واعظ حسینی، قم: مکتبه الداوری.
9- خوئی، سید ابوالقاسم. (1430). مصباح الفقاهه. مقرر محمدعلی توحیدی، قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
10- سبحانی، ‌جعفر. (1363). تهذیب‌الاصول. تقریر ابحاث آیه الله العظمی امام خمینی(ره). قم: موسسه التشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
11- سبحانی،‌جعفر. (1412). الالهیات علی هدی الکتاب و السنه و العقل. قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
12- سبزواری، ملاهادی. (1369-1379). شرح المنظومه. تصحیح و تعلیق از آیت الله حسن‌زاده آملی و تحقیق و تقدیم از مسعود طالبی. تهران: نشر ناب.
13- سبزواری، ملاهادی. (1383). اسرار الحکم. قم: مطبوعات دینی.
14- شاهرودی، سید محمود. (1426). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت. قم: موسسه دایره المعارف.
15- شیرازی، صدرالین محمد بن ابراهیم. (1360). شواهد الربوبیه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
16- صدر، محمدباقر. (1364). دروس فی علم‌الاصول. بیروت: نشر دارالکتاب اللبنانی.
17- صدر، محمدباقر. (1405). بحوث فی علم الاصول. تقریر سید محمود هاشمی. مجمع العلمی للشهید صدر.
18- صدر، محمدباقر. (1975). المعالم الجدیده للاصول. تهران: ناصرخسرو.
19- طباطبایی حکیم، محمدتقی. 1418). الاصول العامه للفقه مقارن. قم: مجمع جهانی اهل بیت(علیهم‌السلام).
20- طباطبایی حکیم، محمدسعید. (1414). المحکم فی اصول الفقه. قم: موسسه المنار.
21- طهرشتی، سلمان بن الحسن بن سلیمان. (1410). اصباح الشیعه بمصباح الشریعه. در سلسله الینابیع الفقهیه، علی اصغر مروارید، بیروت: الدار الاسلامیه.
22- فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله. (1405). ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین. قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
23- فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله. (1412). الاعتماد فی شرح واجب الاعتقاد. مجمع بحوث الاسلامیه.
24- مختاری مازندرانی، محمدحسین. (1377). فرهنگ اصطلاحات اصولی. تهران: انجمن قلم ایران.
25- مشکینی، علی. (1371)، اصطلاحات الاصول. قم: موسسه نشر الاسلامی.
26- مطهری، مرتضی. (1374). نهایه الحکمه. مرکز امدادات موسسه امام خمینی(ره).
27- مظفر، محمدرضا. (1377). اصول الفقه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
28- مظفر، محمدرضا. (1431). المنطق. محقق: شیخ رحمتی الاراکی، تعلیق: شیخ غلام‌رضا الفیاضی، قم: موسسه نشر اسلامی.
29- ملکی اصفهانی. مجتبی، (1379). فرهنگ اصطلاحات اصول. قم: نشر عالمه.
30- نائینی، محمدحسین. (1376). فوائد‌الاصول. محقق: شیخ رحمتی اراکی، قم: موسسه نشر الاسلامی.