آثار جانبی مرتبط با محیط زیست در حقوق ایران

نویسندگان

1 دانشگاه تبریز

2 دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

گفته می‌شود آثار جانبی، پیامد اقدامی است که بر دیگران به شکل سود یا هزینه وارد می‌شود بدون اینکه در قیمت بازاری کالا محاسبه شده باشد و معمولاً غیرعمدی و غیرانتخابی است. در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی به این پرسش اصلی پاسخ داده شده است: الگوی نظام حقوقی ایران برای مقابله با آثار جانبی مرتبط با محیط‌زیست چیست؟ بیشترین تأکید الگوی «مجوزها» بوده است یا الگوی «مجازات‌ها»؟ یافته‌های تحقیق آن است: اولاً؛ توجه اساسیِ نظام قانونگذاری ایران به «الگویِ مجازات‌‌محور» معطوف است و الگوی مجوزها نهادینه نشده است بنابراین الگویِ اخیر با موانعی زیادی روبروست. چنین رویکردی با اهداف اصلی قوه قضاییه (بندهای 2 و 5 اصل 156 قانون اساسی) منافات دارد. ثانیاً؛ در بکارگیری ابزارهای مقابله با آثار جانبی از همه ابزارها به صورت متوازن استفاده نشده و برخی ابزارها، به‌ویژه ابزارهای بازارمحور جایگاه بسیار نازلی دارند. ثالثاً؛ هرچند ابزارهای «دوستدار محیط زیست» در برخی از اسناد قانونی ذکر شده است اما در مقابل در برخی از اسناد، اصول حقوقیِ دوستدارِ محیط زیست به حاشیه رفته است و در نتیجه مالیات‌‌های سبز نزد نظام قانونگذاری ما جایگاه شایسته‌ای را پیدا نکرده است.

کلیدواژه‌ها


اول) فارسی
1. پیرسون، جان. (1378). «توسعه و محیط زیست». چاپ شده در: تیرل وال، آنتونی پ. رشد و توسعه. ترجمه منوچهر فرهنگ و فرشید مجاور حسینی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
2. تورنر آرک، پیرس‌دی. باتمن‌ای. (1374). اقتصاد محیط زیست، ترجمه سیاوش دهقانیان، عوض کوچکی و علی کلاهی اهری. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
3. رستمی، هادی (1395)، «تقابل وظیفه‌گرایی و غایت‌گرایی فایده‌محور در توجیه کیفر»، پژوهش-نامه حقوق کیفری گیلان، سال هفتم، شماره دوم، پاییز و زمستان، شماره پیاپی 14، صص 155-131.
4. رمضانی‌قوام‌آبادی، محمدحسین. (1387). «تأملی بر نقش و جایگاه سازمان های غیردولتی در دعاوی کیفری زیست محیطی»،نامه مفید، شماره 67، صص 110-91.
5. کاپوراسو، جیمز.ای. و پی.لوین، دیوید (1387). نظریه های اقتصاد سیاسی. ترجمه محمود عبدالله‌زاده. تهران. نشر ثالث.
6. نگوین، کک دین؛ دییه، پاتریک و پله، آلن. (1382). حقوق بین الملل عمومی. چاپ اول، ترجمه حسن حبیبی. تهران: انتشارات اطلاعات.
7. کلارک، باری. (1389). اقتصاد سیاسی تطبیقی. مترجم عباس حاتمی. چاپ اول، تهران: انتشارات کویر.
8. منکیو، گریگوری. (1387). نظریه اقتصاد خرد. ترجمه حمید رضا ارباب، تهران: نشر نی.
9. مولائی، آیت. (1388). «مبانی و اصول توسعه پایدار زیست محیطی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران». چاپ شده در: حقوق محیط زیست (نظریه‌ها و رویه‌ها). تهران: دفترحقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست.
10. مولائی، آیت. (1395). اقتصادی‌سازی ابزارهای مقابله با آثار جانبی در قانون مدیریت پسماندها، دوفصلنامه دانشنامه حقوق اقتصادی، سال بیست‌و‌سوم، شماره 10.
11. نجفی ابرندآبادی، علی حسین (1396، پیشگیری عادلانه از جرم، در: علوم جنایی؛ مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری، تهران: انتشارت سمت، صص 598-559.
12. هاولت، مایکل و رامش، ام. (1380). مطالعه خط مشی عمومی. ترجمه عباس منوریان و ابراهیم گلشن. تهران: انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی.
13. همتی، مجتبی.(1397)، «اقامه دعوای جبران خسارت زیست‌محیطی در نظام حقوقی ایران»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره 81، صص 253-221.
دوم) انگلیسی
1. Beck Hanno T., (1999), "Land Value Taxation and Ecological Tax Reform", Available at: http://www.taxpolicy.com/etrbeck.htm. Last Visited: 18/2/2018
2. Birnie, P.W. and Boyle, A. E. (2000). International Law and the Environment. Oxford: Oxford University Press.
3. Bronwen, Morgan and Yeung, Karen (2009). An Introduction to Law and Regulation. Cambridge: Cambridge University Press.
4. Daintith T., (1998), Legal Measures and Their Analysis, PP 350 – 371 in: Baldwin, R., Hood, C. and Scott, C., (eds.), (1998), A Reader on Regulation, Oxford, Oxford University Press.
5. Jowell, Jeffery and Dawn, Oliver (ed). (1994). The Changing Constitution. Third Edition. Oxford: Oxford University Press.
6. Linder Stephen H. & Guy Peters B., (1989), Instruments of Government: Perceptions and Contexts", Journal of Public Policy, No. 9. 1, PP 35 – 58.
7. Mansfield, Edwin (1982). Micro – Economics: Theory and Applications. 4th ed. New York: W.W. Norton Co.
8. Nakamura, Robert T. and Church, Thomas W. (2003). Taming Regulation: Superfund and the Challenge of Regulatory Reform. Washington, D.c.: Brooking Institution Press.
9. Thomas, S. (2013), Government Regulation of Business. New York, McGraw-Hill.