پیشگیری از جرایم شرکتی در پرتو الگوی مدیریت فرهنگ سازمانی

نویسنده

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

افزایش نرخ جرایم شرکت‌ها و شکست تدابیر پیشگیری کیفری به‌منظور کنترل نرخ جرایم این حوزه، توسل به راهبردهای پیشگیرانه غیرکیفری را در این حوزه اجتناب‌ناپذیر ساخته است. جرم‌شناسی سنّتی در ارائه رهیافت‌های پیش‌گیرنده به دو قلمروی پیشگیری وضعی و اجتماعی توجه می‌کند. با این حال، این دو رویکرد در قلمروی پیشگیری از جرایم شرکتی با چالش‌هایی مواجه است؛ زیرا از یک‌سو، پیشگیری از جرایم شرکتی باید ناظر بر پیشگیری فعالانه باشد؛ درحالی‌که رویکرد پیشگیری وضعی منفعلانه می‌باشد و از سوی دیگر، در جرایم شرکتی این سازمان و شخص حقوقی است که به مثابه یک موجود زنده و پویا مرتکب جرم می‌شود؛ حال آنکه پیشگیری اجتماعی نظریه‌ای می‌باشد که برای اشخاص حقیقی وضع شده است. به‌همین دلیل، گذر از نظریه‌های سنتی جرم‌شناسی و توجه به نظریه‌های سازمانی، الگوهای پیشگیرانه جامع‌تری در این حوزه به‌دست می‌دهد. یکی از نظریه‌های مطرح‌شده در رشته مطالعاتی رفتار سازمانی، الگوی مدیریت فرهنگ سازمانی است که می‌توان آن را در قالب یک الگوی پیش‌گیرنده غیرکیفری معرفی کرد. براساس یافته‌های این پژوهش، الگوی مدیریت فرهنگ سازمانی، مدلی فرایندمحور می‌باشد که در مرحله ابتدایی، فرهنگ جرم‌زا را شناسایی می‌کند. سپس، تصویرسازی مطلوب سازمانی که همان فرهنگ قانون‌مندی است، براساس رویکردهای اخلاق سازمانی تعریف و شکاف میان فرهنگ مطلوب و فرهنگ موجود بررسی می‌شود. در نهایت برنامه‌های تغییر فرهنگ اتخاذ و اجرایی می‌شود تا فرهنگ مطلوب/ قانون‌مند محقق شود.
 

کلیدواژه‌ها


آلبرشت، هانس یورگ (1388)، «فساد و کنترل آن: نگاهی به پدیده فساد با رویکردی به اسناد بین‌المللی در زمینه پیشگیری و منع فساد»، ترجمه: مجید قورچی بیگی، فصلنامه اطلاع‌رسانی حقوق، سال هشتم، شماره‌های هفده و هجده.
    حنیفی، بهناز (1390)،  نقش اخلاق حرفه‌ای در کاهش موارد اعمال حقوق کیفری اقتصادی، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد حقوق اقتصادی، دانشگاه شهید بهشتی.
    دانش ناری، حمیدرضا (1397)، تحلیل جرم‌شناختی جرایم شرکت‌های تجاری در پرتو نظریه‌های فرهنگ سازمانی، رساله دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی.
    ریچارد ال (1379)، تئوری و طراحی سازمان، ترجمه: محمد اعرابی و علی پارسائیان، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
    رابینز، استیفن و جاج تیموتیای (1390)، مبانی رفتار سازمانی، ترجمه: محمد اعرابی و محمد تقی‌زاده، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
    رعنایی، حبیب‌الله (1386)، «مدیریت فرهنگ سازمانی، طراحی مدلی بر مبنای چارچوب ارزش‌های رقابتی»، فصلنامه علوم مدیریت ایران، دوره دوم، شماره ششم.
    متین، حسن (1392)، مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته، چاپ پنجم، تهران: انتشارات آگاه.
    سپاسی، سحر و امیرحسین راهداری (1392)، ارائه چارچوب افشای مسئولیت اجتماعی اسلامی برای نظامی بانکی کشور، نخستین کنفرانس ملی توسعه مدیریت پولی و بانکی، تهران.
    سعادت، اسفندیار (1395)، مدیریت منابع انسانی، چاپ بیست و یکم، تهران: سمت.
    سیمپسون، سالی (1396)، جرایم شرکتی، قانون و کنترل اجتماعی، ترجمه: حمیدرضا دانش ناری، نشر میزان.
    صادق نژاد نائینی، مجید (1393)، تحلیل جرم‌شناختی جرایم اشخاص حقوقی حقوق خصوصی: از علت‌شناسی تا پیش‌گیری، رساله دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی.
    عبدی، مهدی (1394)، مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حقوق ایران و فرانسه، چاپ اول، تهران: انتشارت مجد.
    فرامرز قراملکی، احد (1394)، اخلاق سازمانی، چاپ دوم، انتشارات سازمان مدیریت صنعتی.
    فرجیها، محمد (1387)، رویکرد عقلایی به مداخله‌های عدالت کیفری، کارآگاه، دوره دوم، شماره چهارم.
    کامرون، کیم اس و رابرت کویین (1395)، عارضه‌یابی و تغییر فرهنگ سازمانی، ترجمه: آریا سروری، مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی.
    مختاران، ماهرخ و رضا دهدری (1394)، شناخت فرهنگ سازمانی بر اساس مدل دنیسون در شرکت ملی پالایش پخش فرآورده‌های نفتی ایران، فصلنامه فرایند نو، شماره پنجاهم، صفحات 95- 96.
    مشبکی، اصغر (1396)، سیمای سازمان، چاپ پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    مقیمی، سید محمد (1387)، اخلاق سازمانی؛ جوهره فرهنگ سازمانی کارامد، فرهنگ مدیریت، سال پنجم، شماره هفدهم.
    منفرد، محبوبه (1391)، پیشگیری از جرایم رایانه‌ای از گذر کدهای رفتاری رایانه‌ای، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، مؤسسه آموزش عالی شهید اشرفی اصفهان.
    نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1391)، از جرم یقه‌سفیدی تا جرم اقتصادی، دیباچه در جرایم یقه‌سفیدی: رویکردی فرصت‌مدار، ترجمه: اسماعیل رحیمی نژاد، تهران: نشر میزان.
    نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1395)، جرم‌شناسی در آغاز هزاره سوم، دیباچه در دانشنامه جرم‌شناسی، نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین و حمید هاشم بیگی، کتابخانه گنج دانش، تهران: چاپ پنجم.
    نظام‌نامه پیمایش‌های بزه‌دیدگی (1395)، دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد، کمیته اقتصادی سازمان ملل متحد برای اروپا، ترجمه: حمیدرضا دانش ناری، پلیس پیشگیری ناجا.
Bernardin, H.J. (2003), Human Resource Management: an experiential approach. 3 th Edition. New York: Mc GrawHill.
Braithwaite, John (1984), Corporate Crime in the Pharmaceutical Industry (London: Routledge and KeganPaul,
Byars, L.I & Rue, L.W. (2008), Human Resource Management: 9 th Edition. New York: Mc GrawHill,
Clinard, , Marshal B. (1980), Clinard and Peter C.Yeager, Corporate crime, the free press
Colleen L. , & Theresa, K.. (2008), Understanding the influence of organizational culture and group dynamics on organizational change and learning. The Learning Organization. Vol. 15, No. 3
Erman, David and Richard Lundman (1979), Corporate and governmental deviance, Problems of organizational behavior in contemporary society , the free press
Fleming,peter and c.zyglidopoulous (2009), charting corporate corruption,edward elgar publication,
Ivancevich, J. M. (2007), Human Resource Management. New York: Mc GrawHill
Jamieson, Kathrine, Corporate crime and organizational processes (1999), PhD, state university of New York at Albany, Published by U.M.I
Roberts, Gary E. and Pavlak, T. (1996), Municipal government Personnwl Professional and Performance appraisal: Is there a consensus on the characteristics of an effective appraisal system? Public Personnel Management, Vol. 25. No. 3, Fall
Schein, Edgar.H (2004), organizational culture and leadership, Third edition, John Wiley & Sons, Inc, San Francisco
Schein, Edgar.H (2009), The Corporate Culture, New and Revised Edition, John Wiley & Sons, Inc,
Snell, S. A & Bohlander, G. W. (2007), Managing Human Resources. Thomson Publishing Company.
Stone, Christopher D (1975), Where the law ends: the social control of corporate behavior: Waveland press
Sutherland, Edwin (1949), White-Collar Crime, New York: Dryden Press