پیشگیری از نظم گریزی مالیاتی، ضرورت راهبردی نظام مالیاتی ایران

نویسنده

دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رفسنجان

چکیده

 
تجاوز به ارزش‌ها و نقض هنجارهای اجتماعی به‌سبب تأثیرات مخرب اجتماعی، ضرورت پیش‌بینی و وضع پاسخ‌های مؤثر و متناسب اجتماعی را اقتضا می‌کند؛ چندان که در کنار تأمین و تضمین انتظارات اجتماعی، تأثیر بازدارندگی خود را بر این‌گونه از اعمال ایجاد نماید. اما این امر در حوزه نظام مالیاتی با هزینه‌های متعدد اجتماعی به‌واسطه اثرات ناروای مداخله نظام کیفری در اقتصاد و ازجمله نظام مالیاتی (به‌صورت مطلق)، کاهش میزان اثربخشی پاسخ‌های کیفری به‌دلیل تنوع و جاذبه فعالیت‌های اقتصادی و در مواردی نقض هنجارهای اقتصادی، در کنار  جلوه‌های نوبنیاد نظم‌گریزی و قانون‌گریزی مالیاتی که مدیریت و مقابله مؤثر با آن را  جز از طریق راهکارهای پیشگیرانه مؤثر و کارامد در کنار اعمال تدابیر واکنشی متنوع (مسئولیت مدنی، صنفی و کیفری) ممکن نساخته، همچنین رشد و توسعه سرمایه اجتماعی مبتنی بر اعتماد شهروندان به دولت و سیاست‌های درآمدی آن و اثربخشی فرایندهای آموزش‌محور در توسعه نظم‌پذیری مالیاتی، ضرورت تقدم اعمال تدابیری غیرسرکوب‌گرایانه و واکنشی را در ارتباط با این قسم از نظم‌گریزی نمایان می‌سازد. ازاین‌رو، این مقاله با هدف تبیین و تحلیل راهکارهای پیشگیرانه از نظم‌گریزی و به‌تبع، قانون‌گریزی مالیاتی تدوین شده است. رویکردهای کلان پیشگیری ازجمله: رویکردها و سیاست‌های اقتصادی همگرا با نظام مالیاتی ازجمله مهار تورم و کنترل پدیده اقتصاد پنهان و قاچاق، توسعه فرهنگ مالیات‌محور مشتمل به همگرایی فرهنگی و رفع موانع فرهنگی چون: فقدان اعتماد شهروندان به تأثیر مالیات‌ها بر اقتصاد و رفاه آن‌ها، ازجمله این راهکارها محسوب شده و ضروری است. علاوه‌بر رویکردهای کلان پیشگیرانه، راهبردهای کنشی پیشگیرانه از نظم‌گریزی مالیاتی ازجمله راهبردهای مبتنی بر نظارت و کنترل بر رفتار مؤدیان مالیاتی و مأموران سازمان امور مالیاتی به‌عنوان دو رکن از ارکان نظام مالیاتی و راهبردهای پیشگیرانه مبتنی بر آموزش  شهروندان و مؤدیان مالیاتی به‌عنوان الزام سازمانی و نهادی و آموزش و اجرای برنامه‌های آموزشی مرتبط با کارکنان نظام مالیاتی از دیگر موارد مرتبط با موضوع مورد بحث در این مقاله بوده است که با روش تحلیلی و توصیفی مورد بررسی و تحلیل واقع شده است.
 

کلیدواژه‌ها


علی‌بابایی، یحیی؛ فیروزجانیان، اصغر (1388)، «تحلیل جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر قانون‌گریزی»، فصلنامه دانش انتظامی، شماره چهل‌وپنجم.
    کمالی، سعید؛ شفیعی، سعیده (1390)، «مفهوم تمکین مالیاتی و محاسبه آن در نظام مالیاتی ایران»، پژوهشنامه مالیات، شماره دهم.
    امیری‌پور، رضا؛ پژویان، جمشید؛ معمارنژاد، عباس (1394)، «برآورد حجم اقتصاد زیرزمینی و فرار مالیاتی: تحلیلی تجربی در ایران»، پژوهشنامه مالیات، شماره بیست و هشتم، (مسلسل 76).
    رحمانی، تیمور؛ گلستانی، ماندانا (1388)، «تحلیلی از نفرین منابع نفتی و رانت‌جویی بر توزیع درآمد در کشورهای منتخب نفت‌خیر»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره هشتاد و نهم.
    ضیایی‌بیگدلی، محمدتقی؛ مقصودی، نصرا... (1383)، «بررسی اثرات تورم بر کسری بودجه از لحاظ درآمد و مخارج دولت بر اقتصاد ایران»، پژوهشنامه اقتصادی، شماره سیزدهم.
    نیلی، مسعود؛ ملکی، منصور (بی‌تا)، «اقتصاد غیررسمی، علل ایجاد، روش‌های تخمین و اثرات آن بر بخش رسمی»، فصلنامه علمی پژوهشی شریف، شماره سی و ششم.
    جعفری صمیمی، احمد؛ اکبری، محسن (1392)، بررسی عوامل مؤثر بر اقتصاد زیرزمینی در ایران (1357-1388)، اولین همایش الکترونیکی ملی چشم انداز اقتصاد ایران با رویکرد حمایت از تولید ملی.
    عباسی حسینی، ابراهیم، «نقش دولت در فرهنگ»، فصلنامه مشکوه، شماره سی و پنج، صفحه چهل و هفتم.
    فاضلی، محمد (1379)، راهبردای علمی توسعه فرهنگی، یونسکو، تهران: نشر تبیان.
    استاد محمد، اسماعیل؛ فرهودی، قادر (1393)، نقش مالیات‌های اسلامی در رشد و توسعه اقتصادی، مجموعه مقالات سومین همایش مالیات‌های اسلامی، همگرایی مالیات‌های اسلامی و مالیات‌های موجود و جدید، چاپ اول، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
    شعبانی، احمد؛ کاشیان، عبدالصمد (1392)، اثر بار توزیعی خمس و زکات بالقوه بر ضریب جینی ایران با رویکرد فقه اسلامی و ضرورت توجه به ان در نظام مالیاتی، مجموعه مقالات سومین همایش مالیات‌های اسلامی، همگرایی مالیات‌های اسلامی و مالیات‌های موجود و جدید، چاپ اول، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
    لانگست، پیتر و دیگران (1384)، برنامه جهانی مبارزه با فساد، ترجمه: حمید بهره‌مند و امیرحسین جلالی‌فراهانی چاپ اول نگاران شهد، تهران: انتشارات مرکز پژوهش‌های مجلس.
    سازمان امور مالیاتی، دفتر مدیریت تغییر (1390)، نگاهی به طرح جامع مالیاتی، تهران: انتشارات سازمان امور مالیاتی.
Bena Boa, Rolan (2002), Tax and education policy in a heterogeneous-ogent economy: what levels of redistribution maximize groth and efficiency, economic a jornal, vol 70 No 2.
Meadows, Pamila; met colf, hilavj, evalution of the impact of skills for life learning, department for education and skills, research report, No:824.
Long, bridge (2002), the impact of federal Tax credit for higher education expenses, university of Chicago press.
http//:cbi.ir/section/1378