اصل قابل استماع بودن دعاوی در فقه اسلامی و حقوق ایران

نویسندگان

دانشگاه علوم قضایی

چکیده

چکیده
اصل قابل‌استماع بودن دعاوی یکی از اصول حاکم برحقوق دعاوی محسوب می‌شود. بر طبق این اصل که هم در فقه و هم در حقوق ایران (البته به‌صورت غیرمستقیم) پیش‌بینی شده، دادگاه حقوقی باید از ایرادات و نقص‌‌‌‌های جزیی و قابل‌ترمیم عبور کند و در نتیجه دعوا را به سمت حرکت در ماهیت دعوا (فصل خصومت یا کشف حقیقت) پیش ببرد. از نظر فقهی استماع دعوا واجب است و قاضی نصب شده تا رأی صادر کند. امری که مقدمۀ آن استماع دعاوی است. بنابراین دادگاه حقوقی با تفسیر دعوا و نیز دعوت از خواهان جهت ادای توضیح، دعوا را به سمت قابل‌استماع بودن حرکت می‌دهد. در حقوق ایران نیز علی‌رغم اینکه این اصل به‌صراحت در قوانین دادرسی مورد اشاره قرار نگرفته، اما با ملاحظۀ اصل 167، 159 و 34 قانون اساسی و نیز مادۀ 3 قانون آیین دادرسی مدنی می‌توان این اصل را پذیرفت. در واقع قانون‌گذار با بیان اینکه دادگاه باید نسبت به فصل خصومت اقدام کند به ضرورت استماع دعوا به‌طور ضمنی نیز حکم نموده است.

کلیدواژه‌ها


ب- عربی
1- آشتیانی، میرزا محمد حسن بن جعفر، 1369،« کتاب القضاء»، چاپ اول، تهران، چاپخانه رنگین.
2- حلی، علامه حسن بن یوسف بن مطهراسدی، 1413 ه.ق، «مختلف الشیعه فی احکام الشریعه»، جلد 8، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم قم.
3- ---------------، 1413 ه.ق، «قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام»، جلد 3، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
4- --------------، 1387 ه.ق،« ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات قواعد»، جلد 4، چاپ اول، قم، موسسه اسماعیلیان.
5- --------------، 1410 ه.ق،« إرشاء الأذهان إلی أحکام الأیمان»، جلد 2، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی و وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
6- اصفهانی کمپانی، شیخ محمد حسین، 1416 ه.ق،« بحوث فی الأصول»، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
7- تبریزی، جوادبن علی، بی‌تا،«صراه النجاه»، جلد 3، چاپ اول،قم،دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
8- حلی، محمد بن منصوربن احمد (ابن ادریس)، 1410 ه.ق، « السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی»، جلد دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه
9-رشتی، میرزا حبیب الله، 1401 ه.ق، «کتاب القضا»، جلد 2، چاپ اول، قم، دارالقرآن الکریم.
10ـ سلّار، حمزه بن عبدالعزیز دیلمی 1404 ه.ق،« المراسم العلویه و الأحکام النبویه فی فقه الامامیه»، چاپ اول، قم، منشورات الحرمین.
11- طباطبایی حکیم، سید محسن، 1416 ه.ق، «مستمسک العروه الوثقی»، جلد 4، چاپ اول، قم، موسسه دار التفسیر.
12- عاملی، محمدبن مکی (شهید اول) 1417 ه.ق،« الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیه»، جلد 2، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم-
13- عاملی،زین الدین بن علی بن احمد (شهید ثانی)، 1413، ه.ق، «مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام»، جلد 13، چاپ اول، قم، موسسه معارف الأسلامیه
14- کیدری، قطب الدین محمدبن حسین، 1416،« إصباح الشیعه بمصباح الشریعه»، چاپ اول، قم، موسسه امام صادق علیه اسلام.
15- مراغی، سید میرعبدالفتاح بن علی حسینی، بی‌تا،« العناوین الفقیه»، جلد 2، نرم افزار جامع فقه اهل بیت.
16- موسوی بجنوردی، حسن، 1419 ه.ق، « القواعد الفقهیه»، جلد 1 و 3، چاپ اول، قم، نشر العمادی
17- میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، 1413 ه.ق،« جامع الشتات فی أجوبه السوالات»، جلد 4، چاپ اول، تهران، موسسه کیهان.
18- نجفی، شیخ محمد حسن باقر (صاحب جواهر) 1415 ه.ق، «جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام»، جلد 42، چاپ هفتم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
19- نراقی، احمد، 1415 ه.ق، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، جلد 17، چاپ اول، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام.
20- یزدی، سید محمد کاظم، بی‌تا،«تکلمه العروه الوثقی»، جلد 2، نرم افزار جامع فقه اهل بیت.
21- مدرسی یزدی،، سید عباس، 1410 ه.ق،« نموذج فی الفقه الجعفری»، چاپ اول، قم، کتابفروشی داوری.