تحلیل کیفری سوء استفاده جنسی از اطفال و نوجوانان از منظر حقوق کیفری ماهوی

نویسندگان

1 دانشگاه گلستان

2 دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399 برای نخستین‌بار با استفاده از عبارت «سوءاستفاده جنسی» بسیاری از اقدامات آسیب­رسان جنسی را جرم­انگاری کرده است. سوءاستفاده جنسی را می­توان به دو گروه کلی تقسیم کرد: سوءاستفاده­هایی که خود بزه­دیده هدف مستقیمِ مرتکب، جهت ارضای نیاز جنسی­اش است و دیگری، استفاده از اطفال و نوجوانان به‌عنوان وسیله در ارتباط با رفتارهای جنسی. پرسش اصلی این است که قانون حمایت چه رفتارهایی را سوءاستفاده جنسی تلقی کرده است و مجازات آن‌ها چیست؟ این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع موجود در این حوزه، سوءاستفاده جنسی را با توجه به قانون حمایت مورد تحلیل ماهوی قرار داده است و از خلال تحلیل ماهوی سعی در رفع ابهامات و تشریح بایدها کرده است. رفتارهای متعددی در قانون حمایت سوءاستفاده تلقی شده­اند، اما کیفر متناسبی برای آن‌ها پیش‌بینی نشده است. به‌عبارت دیگر، قانون‌گذار در جرم­انگاری نسبتاً خوب اما در کیفرگذاری پُرایراد عمل کرده است. قانون در مسیر جرم­انگاری سوءاستفاده جنسی چالش­هایی نیز به‌همراه دارد، مانند اینکه بین سن مسئولیت کیفری اطفال و سن حمایت از آن‌ها تفکیک صحیحی صورت نگرفته است و یا اینکه بسیاری از سوءاستفاده‌های جنسی در قانون مجازات اسلامی به‌عنوان جرایم حدی شناخته می­شوند، ولی قانون‌گذار بین اعمال حد یا تعزیر اقدام قابل‌قبولی را انجام نداده است، درحالی‌که می­توانست از مبنا قرار دادن بلوغ برای مسئولیت کیفری فاصله بگیرد و علاوه‌بر حد، مجازات تعزیری مقرر در قانون را بر مرتکب قابل‌اعمال بداند.

کلیدواژه‌ها


آقایی‌نیا، حسین؛ عابد، رسول (1391)؛ تحلیل و مقارنه‌ای میان «قانون جرائم رایانه‌ای و قانون سمعی و بصری»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی قضایی، شماره پنجاه و نه.، صفحات 13-52.
اسلامی، رضا، میریان، سیده‌سارا (1394)، «بردگی جنسی کودکان و ساز و کارهای مقابله با آن در نظام بین‌المللی حقوق بشر و حقوق ایران» ، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال ششم، شماره یک، صفحات 7-36. 
    اکرمی، روح‌الله (1395)، «عنصر عنف در زنا از منظر فقه، حقوق جزای ایران و انگلیس»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره 7، صفحات 35-66.
    بای، حسین علی، پور قهرمانی، بابک (1388)، «بررسی فقهی و حقوقی هرزه‌نگاری در فضای مجازی»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال ششم، شماره بیست و سه، صفحات 97- 126.
    بیگی، جمال (1388)، بزه‌دیدگی اطفال در حقوق ایران، چاپ دوم، تهران: نشر میزان.
    خمینی (امام)، روح الله (1385)، تحریر الوسیله، جلد دوم، چاپ اول، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
داشاب، مهریار (1397)، «تأملی بر کنوانسیون لانزاروته شورای اروپا در خصوص حمایت از کودکان در برابر استثمار و سوء استفاده جنسی»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال بیستم،  شماره شصت، صفحات 125-156.
    دی آنجیلیز، جینا (1383)، جرایم سایبر، ترجمه سعید حافظی و عبدالصمد خرم‌آبادی‌، شورای عالی توسعه قضایی‌: شورای عالی اطلاع‌رسانی‌، چاپ اول. 
    رزم ساز، بابک (1393)، روش‌های پیشگیری از جرایم جنسی و خلاف عفت عمومی در سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران، انتشارات مجد، چاپ اول.
شاکری، ابوالحسن، عموئی سیف کتی، ناهید (1395)، سیاست کیفری ایران در قبال حمایت بزه‌دیدگی کودکان و نوجوانان با محوریت جرایم جنسی، در سیاست کیفری و کودکان و نوجوانان بزه‌دیده و بزهکار، به کوشش حسین پورمحی‌آبادی، چاپ اول، تهران: نشر میزان، صفحات 197-209.
    عباچی، مریم (1388)، حقوق کیفری اطفال در اسناد سازمان ملل متحد، چاپ دوم، انتشارات مجد.
    عباچی، مریم (1384)، «رهنمودهای حقوق کیفری در قبال کودکان بزه‌دیده»، مجله حقوقی دادگستری، شماره پنجاه و دو و پنجاه و سه، صفحات 169-204.
    کاکویی، حسین (1349)، «جرایم ناشی از انحرافات جنسی»، ماهنامه قضایی، شماره پنجاه و هفت، صفحات 92-104. 
    نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، خالقی، علی، زینالی، امیر‌حمزه (1388)، «حمایت کیفری از کودکان در برابر توریسم جنسی، از منع جهانی تا واکنش‌های نظام‌های کیفری داخلی»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره پنجاه، صفحات 81-122.
    نگهی، مرجان (1391)، «مقابله با هرزه نگاری کودکان: بررسی تطبیقی اسناد بین المللی و قوانین کیفری ایران»، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال سوم، شماره دوم، صفحات 135-159
    نوری، سید مسعود (1386)، «پروتکل الحاقی به پیمان‌نامه حقوق کودک «درباره فروش، فحشاء و هرزه-نگاری کودکان» و بررسی الحاق ایران به آن»، فصلنامه حقوق بشر، دوره دوم، شماره یک، صفحات 39-56.
    نوبهاری طهرانی، علیرضا (1393)، تعرضات جنسی در نظام کیفری ایران و انگلستان، چاپ اول، تهران: انتشارات مجد.
هدایتی گودرزی، حنانه (1397)، بررسی حقوق اطفال‌بزه دیده جرایم جنسی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
Committee on the Rights of the Child. (2011), General comment No. 13 on the right of the child to freedom from all forms of violence. Retrieved November 1, 2016, https://www.ohchr.org.
Ruby, Andrew (2005), child sexual abuse and the state Applying Critical Outsider Methodologies to Legislative Policymaking, 39 U.C. DAVIS L. REV.
Stoltenborgh, M., Van IJzendoorn, M. H., Euser, E. M., & Bakermans- Kranenburg, M. J. (2011), A global perspective on child sexual abuse: Meta-analysis of prevalence around the world. Child Maltreatment, 16, pp 79–101.
WHO. (1999), Report of the consultation on child abuse prevention. Geneva, Switzerland: Author. Retrieved March 3, 2016, from
http://apps.who.int/iris/handle/10665/65900