بررسی فقهی-حقوقی الزام ناشی از قرارداد اهداء عضو

نویسنده

دانشگاه ملایر

چکیده

به یُمن پیشرفتهایی علم پزشکی امروزه تعداد زیادی از بیماری‌ها و صدمات بدنی از طریق پیوند عضو درمان می‌شوند. هرچند از بُعد اخلاقی نجات جان انسان عملی پسندیده و مقبول است، لکن به واسطۀ نیاز دریافت کنندگان این اعضاء، اهداء عضو، ظاهراً اهداء است و در واقع معوض بوده و برای موافقت اهداء کننده‌گان مبالغ عمده‌ای به آنها پرداخت می‌شود. الزام ناشی از این توافق، بعنوان قراردادی نوین در دانش حقوق، موضوعی است که در این پژوهش هدف مطالعۀ آن بر اساس منابع حقوق ایران بود. بر اساس تحلیل منابع حقوق ایران و توصیف رابطۀ طرفین در چنین قراردادهایی، به واسطۀ آسیبی که خارج کردن عضو به بدن اهداء کننده وارد می‌کند، در صورتی که عضو موضوع توافق مربوط به انسان زنده باشد تا قبل از جدا شدن از بدن انسان، این توافق باطل و بلا اثر بوده و برای طرفین الزامی ایجاد نمی‌کند و در صورتی که توافق پس از جدا شدن عضو از بدن انسان صورت گیرد و ثابت شود بدن اهداء کننده به آن نیاز ندارد و یا عضو موضوع توافق مربوط به انسان فوت شده یا مبتلا به مرگ مغزی باشد این توافق الزام‌آور بوده و در صورت استنکاف طرفین از اجرای اختیاری چنین توافقاتی، می‌توان از الزامات قانونی برای اجرای آنها استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها


1. أراکی، محمدعلی، (1415)، کتاب البیع، دو جلد، جلد دوم، چاپ اول، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
2. أصغری، فریده و عابدیان کلخوران، سید حسن، خرید و فروش اعضای بدن انسان از منظر فقه امامیه، (1392)، فصلنامه تخصصی مطالعات فقهی و فلسفی، سال چهارم، شمارۀ 16، ص 49-79.
3. أنصاری، مرتضی، (1385)، کتاب المکاسب، سه جلدی، جلد دوم، چاپ چهارم، قم، مطبوعات دینی.
4. امامی، سید حسن، (1363)، حقوق مدنی، شش جلدی، جلد 1، چاپ چهارم، تهران، انتشارات اسلامیه.
5. بنایی اسکویی، مجید، (1391)، انحلال قهری و اختیاری قرارداد متعذر شده، دو فصلنامه علمی-پژوهشی دانش حقوق مدنی، شماره دوم، ص 45-54.
6. جعفربن‌الحسن، ابوالقاسم (1373)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چهار جلدی، جلد 1 و 2، چاپ چهارم، قم، چاپ امیر.
7. داراب‌پور، مهراب، (1392)، حقوق بیع داخلی، چاپ اول، تهران، انتشارات جنگل، 1392.
8. رجایی، فاطمه، محقق داماد، سید مصطفی و موسوی، سید محمد صادق، (1390)، بررسی فقهی و حقوقی رابطه انسان با اعضای بدن خود، فقه و حقوق اسلامی، سال اول، شماره دوم: ص 62-45.
9. شهیدی، مهدی، (1382)، حقوق مدنی، آثار قراردادها و تعهدات، چاپ نخست، تهران، انتشارات مجد.
10. مهدی‌الشریف، میرشکاری و جلیلی، (1393)، مشروعیت و ماهیت قراردادی پیوند عضو از انسان زنده، فصلنامه حقوق پزشکی، سال هشتم، شماره سی و یکم: ص 149-190.
11. بابوکانی، حسامی‌شهررضایی و شفیع‌زاده خولنجانی، (1392)، تأثیر وصیت میت و موافقت ولی برای پیوند عضو، پژوهشهای فقهی، دورۀ 9، شمارۀ 4: ص 69-94.
12. صفایی، سید حسین و قاسم زاده، سید مرتضی، (1384)، حقوق مدنی، اشخاص و محجورین، چاپ یازدهم، تهران، انتشارات سمت.
13. عاملی، شیخ ابی عبدالله شمس الدین محمدبن جمال الدین مکی، (1380)، لمعۀ دمشقیه، دو جلدی، جلدی نخست، چاپ شانزدهم، قم، انتشارات دارالفکر.
14. قاسم زاده، سید مرتضی، (1386)، شرایط اساسی صحت قراردادهای درمان ناباروری با استفاده از گامت و جنین، فصلنامه پایش، سال ششم، شماره چهارم، 1386، صص 437-419.
15. کاتوزیان، ناصر، (1379)، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، انعقاد و اعتبار قرارداد، ضمانت اجرای شرایط اساسی معامله، نظریه بطلان و عدم نفوذ، پنج جلدی، جلد دوم، چاپ پنجم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
16. کاتوزیان، ناصر، (1380)، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، اجرای عقد و عهد شکنی، مسئولیت قراردادی، پنج جلدی، جلد چهارم، چاپ سوم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
17. کاتوزیان، ناصر، (1384)، دورۀ عقود معین(1)، حقوق مدنی، معاملات معوض- عقود تملیکی: بیع معاوضه، اجاره، قرض، چهار جلدی، جلد نخست، چاپ نهم، تهران، شرکت سهامس انتشار.
18. کاتوزیان، ناصر، (1385)، حقوق مدنی، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، اموال و مالکیّت، چاپ هیجدهم، تهران، نشر میزان.
19. کاتوزیان، ناصر، (1394)، مقدمۀ علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چاپ یکصدم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
20. محقق داماد، سید مصطفی، (1388)، نظریّه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، چاپ اول، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
21. نقیبی، سید ابوالقاسم و حاجیان فروشانی، زهره، (1392)، نظریه جواز و صحت خرید و فروش اعضای بدن در فقه امامیه، مطالعات اسلامی: فقه و اصول، شمارۀ 93، سال چهل و پنجم، ص 133-156.