مسؤولیت کیفری اشخاص حقوقی در نظام کیفری ایران و فرانسه

نویسنده

موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی طبرستان

چکیده

تا اواخر قرن بیستم، انتساب مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در اغلب نظام‌های حقوقی برپایه دلیل‌های معتنابهی چون تصنّعی‌بودن این اشخاص، عدم اهلیّت جنایی، عدم تناسب مجازات با ماهیّت آن‌ها، عدم تأمین هدف‌های مجازات، به‌ویژه اصلاح و بازپروری، نقض اصل شخصی‌بودن مجازات و تخصص در هاله‌ای از ابهام و نفی قرار داشت امّا ضرورت‌های اجتماعی و نقش فزایندۀ اشخاص مزبور در تحوّل‌های اجتماعی و نیز در اختیار داشتن منبع‌های خطر و دخالت گسترده‌ در ارتکاب جرائم مختلف اقتصادی، صنعتی، زیست محیطی، بهداشت، حمل و نقل، جرائم علیه‌ اشخاص و امنیت و عدمِ تکافوی ضمانت اجراهای غیرکیفری در پیشگیری از این‌گونه رخدادها، پذیرش مسئولیت کیفری آن‌ها را اجتناب‌ناپذیر کرد. اذعان به هویّت مستقل اشخاص حقوقی و اعتقاد به اراده جمعی حاکم بر آن‌ها، پیش‌بینی ضمانت اجراهای همسو با طبع این اشخاص، از جمله انحلال- مجازاتی همسنگ با اعدامِ اشخاص حقیقی- و نیز مراقبت قضایی به‌منظور تأمین هدف اصلاحی، برهان‌های مخالفان مسئولیّت کیفری اشخاص حقوقی را خنثی و به کنار نهاد. برپایه این واقعیت، نظام کیفری فرانسه در سال 1992 میلادی و نظام کیفری ایران در سال 1392 شمسی، مسئولیّت کیفری اشخاص حقوقی را نه به‌عنوان یک استثنا، بلکه به‌عنوان یک قاعده مورد پذیرش قرار دادند. اینکه در دو نظام مورد بحث‌، گستره چنین مسئولیّتی گونه‌های مختلف اشخاص حقوقی، اعم از خصوصی و عمومی را دربرمی‌گیرد یا تنها مشمول مورد نخست می‌شود؟ نوع مسئولیّت اشخاص حقوقی مستقیم است یا غیرمستقیم؟ شرط‌های تحقّق این مسئولیّت کدامند؟ بزه‌های قابل انتساب به اشخاص مورد بحث، متنوعند یا معدود؟ ضمانت اجراهای جرائمِ آن‌ها شامل چه مصداق‌هایی است و آیا از تناسب و تنوعِ کافی برای تأمین هدف‌‌های مجازات برخوردارند یا نه؟ در این نوشتار معلوم خواهد شد.
 

کلیدواژه‌ها


Belghoul, Fabrice (2004); L'extension de la Responsabilité Pénale des Personnes Moral, Mémoire du Dea de Droit Economique et des Affaires d'orléams.
Caille, Responsabilité Pénale des Personnes Morales de Droit Public, Juris Classeur Administratif, Fasc, 2007.
Deckert, K (2011); Corporate Criminal Liability in France in: Pieth, Mark pieth & Ivory, Radha; Corporate Criminal Liability, Springer.
Desportes, F (2002); Responsabilité Pénale des Personnes Morales, jurisClasseur Sociétés Traité, Fasc.
Gobert, J, (2007); The Corporate Manslaughter and Corporate Homicide Act 2007, Thirteen Years in the Making but was it Worth the Wait? , Modern Law Review.
Dressier, Joshua (2007); Cases and Material on Criminal Law 916, 4th ed.
Gritter, E (2007); ‘D Sttrafbaarheid Van De Rechtspersoon, in: J. B. J. Van Der Leij (ed), Plegen en Deelnmen, Deventer.
Gruner, Richaed (1994); Corporate Crime and Sentencing 1sted.
Hasnas, J (2009); The Centenary of Mistake: One Handred Yers of Corporate Criminal Liability, American Criminal Law Rwview.
Israel Et Al, Jerold (2009); White Collar Crime: Law and Practice, 3rd ed.
Le Gunehec, F (2001); Peines Applicables Aux Personnes Morales. - Peines Criminelles et Correctionnelles (C. Pén. Art, 131-37a 131-39et 131-45a 131-49), JurisClasseur, Pénal, Fasc,10.
Marchéal, J; J-Y (2010); Peines applicables aux Personnes Morales. Peines Criminalles et Correctionnellas, JurisClasseur Sociétés Traité, Art.
Peradel, Jean (2007); Droit Pénal Général, éd, Cujas.
Pieth M & Ivory R (2011); Emergence and Convergenre: Corporate Criminal Liability Principlein Overview Volume 9, Springer.
Pieth, M (2007); Introduction, in: M. Pieth, L,A. Law, and P. J, Cullen (eds), The OECD Convention on Bribery: A Commentary, Cambrige.
Mayayd, Yves (2007); Droit Penal General, ed, PUF.
Nanda, Ved P (2011); Corporate Criminal Liability in the States: Is a New Approach Warranted? In: Pieth M & Ivory R; Emergence and Convergence: Corporate Criminal Liability Principlein Overview Volume 9, Springer.
Sahlool, Hashim Jalal (2013); Corporate Criminal Liability: A Comparsion Between the law in the United State and Saudi Arabia.
Serlooten, P (2010); Principe de la Personnalité des peines et personnes morales, Bulletin Joly Sociétés 3.
Stefani, G and Levasseur, G and Bouloc, B (2007); Droit Pénal Général.
Wells C (2011); Corporate Liability in England and wales: past, Present, and Future; available at Corporate criminal liability, Volume, Springer.
Wells, C (2000); Criminal Responsibility of Legal persons in Common Law Jurisdictions: Room Document, DAFFE/ME/BR.
Wong, K (2012); Breking; The Cycle: The Development of Corporate Criminal Liability, a dissertation submitted in partial fulfilment of the requirements of the degree of Bachelor of Law ( Honorus) at the University of Otago.