روش‏های پیشگیری وضعی از جرائم بانکی در نظام بانکی افغانستان

نوع مقاله : تحلیلی و انتقادی

نویسندگان

1 دانشگاه فردوسی مشهد

2 ادانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

پیشگیری از جرائم،‌ نخستین گام جهت تحقق عدالت کیفری است. مبارزه با جرائم از دو طریق پیشگیری وضعی و اجتماعی ممکن خواهد بود که اغلب پیشگیری وضعی به‌دلیل سرعت در نتیجۀ حاصله، بیشتر مورد اقبال قرار می‏گیرد. پیشگیری وضعی عبارت از تدابیری است که با ایجاد تغییر نظام‌مند و دائمی در محیط،‌ باعث کاهش فرصت‏ها و افزایش خطرات جرم می‏شود. امروزه مهم‏ترین‏ پرونده‏های اقتصادی کیفری در افغانستان مربوط به جرائمی بوده که از طریق بانک‏ها رخ داده است. همین امر ضرورت پیشگیری وضعی از جرائم بانکی را دوچندان ساخته است. بنابراین با اعمال روش‏های پیشگیری وضعی از جرم،‌ می‏توان تا حد زیادی از جرائم بانکی در افغانستان پیشگیری کرد. پژوهش حاضر در تلاش است تا با توجه به روش‏های چهارگانۀ کلارک،‌ پیشگیری از جرائم بانکی را تبیین کند و از این طریق، راهکارهایی را برای کاهش فرصت‏ها و افزایش خطرات ارتکاب جرائم بانکی ارائه دهد. در روش اول (افزایش تلاش و زحمت برای ارتکاب جرم)،‌ می‏توان از طریق سخت کردن آماج جرائم ازقبیل شفاف‏سازی و ایجاد سامانه‏های ملی بانکی و کنترل تسهیل‌کننده‏های جرائم ازقبیل جابه‌جایی دورۀ کارمندان بانکی و تقویت بانکداری الکترونیک از جرائم بانکی پیشگیری کرد. در روش دوم (افزایش خطرات جرم)،‌ می‏توان از طریق ایجاد سیستم نظارتی جامع،‌ نظارت و شناسایی کارمندان بانک و تعیین مدیر علیه مبارزه با جرائم بانکی باعث پیشگیریاز جرائم بانکی شد. در روش سوم (کاهش منافع و عواید حاصله از جرم)،‌ می‏توان از طریق کاهش جذابیت جرم و محروم کردن از منافع و در روش چهارم (حذف معاذیر) از طریق وضع قوانین،‌ آگاهی و تسهیل اجرای قوانین از جرائم بانکی پیشگیری کرد.

کلیدواژه‌ها


  • الف) منابع‌ فارسی

    • آرش، علی (1400)، «بررسی هشت پروندۀپول‌شویی؛ کی‏ها و چگونه تطهیر پول کردند»، روزنامۀ هشت صبح، کابل، 30 دلو.
    • اسلامی،‌ مهدی (1400)،‌ تحلیل اقتصادی جرائم بانکی در حقوق ایران،‌ پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد،‌ دانشکدۀ حقوق،‌ دانشگاه شهید بهشتی.
    • بی‌نام (1392)، «امنیت بانک‏ها و اعتماد آسیب‌دیدۀ مردم»، اطلاعات روز،30 میزان.
    • امین‏یار، محمدظریف (1396)، «ده مورد از ناکامی‏های بانک مرکزی افغانستان»، نن آسیا، 23 بهمن ماه.
    • برزآبادی،‌ محمد بابایی (1395)،‌ راهکارهای مبارزه با پول‌شویی در بانک‏ها و مؤسسات اعتباری (مطالعۀ موردی مؤسسۀ اعتباری کوثر)،‌ پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد،‌ حقوق جزا و جرم‌شناسی،‌ دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق.
    • بهش، حسیب (1400)، «بحران در قلب نظام‏مالی، اجمل احمدی با بانک مرکزی چه کرده است؟»، روزنامۀ هشت صبح، کابل، افغانستان، 23 سرطان.
    • بهره‏مند،‌ حمید،‌ حسین محمدکوره‏پز،‌ و احسان سلیمی‌ (1393)،‌ «راهبردهای وضعی پیشگیری از جرائم سایبری»،‌ آموزه‏های حقوق کیفری،‌ شمارۀ 7.
    • پاپ، جرمی (1385)،«پارلمان و قانونگذاری علیه فساد»، ترجمۀ مسعود فریادی، نشریۀ مجلس و پژوهش، شمارۀ 52.
    • جمالی، قاسم‌علی، عباس نرگسیان و علی پیران‌نژاد (1395)، «ارزیابی وضعیت شفافیت وب‏سایت‏‏های سازمان‏های دولتی، وزارتخانه‏های دولتی ایران»، نشریۀ مدیریت دولتی، شمارۀ 1.
    • جلیلیان،‌ مهدی و سعید عطازاده (1394)، «تحلیل جرم‏شناختی جرائم اقتصادی»،‌ نشریۀ پژوهش‏های اطلاعاتی و جنایی،‌ ‌ شمارۀ 1.
    • حسن‌آبادی، اعظم (1392)، جایگاه نظام‏ بانکی در پیشگیری از جرائم مالی و اقتصادی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد.
    • حسینی، سید حسین و افشین آذری متین (1394)، «پیشگیری از جرم پول‌شویی در نظام پولی و بانکی»، آموزه‏های حقوق کیفری، شمارۀ 135.
    • حشمتی مولایی، حسین (1384)،عواملمؤثربراختلاسبانکی،تهران: پژوهشکدۀپولیوبانکی.
    • رزنبام،‌ دنیس،‌ آرتور لوریسیو و‌ روبرت داویس (بی‏تا)،‌ «پیشگیری وضعی از جرم»،‌ مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 32.
    • دادخدایی، لیلا (1390)، فسادمالی ـ اداری و سیاست جنایی مقابله با آن، ج1، تهران: میزان.
    • دافغانستان بانک (1399)، «برنامۀ حسابدهی دولت به ملت، ادارۀ ارتباطات عامه و استراتیژیک ریاست جمهوری»، مرکز اطلاعات و رسانه‏های حکومتی، شمارۀ 11.
    • دافغانستان بانک (1399)،‌ «گزارش‏دهی معاملات بزرگ تبادلۀ اسعار»،‌ مرکز تحلیل معاملات و راپورهای مالی افغانستان،‌ کابل.
    • بی‌نام (1400)، «طالبان حقوق رئیس بانک مرکزی پیشین افغانستان را تعلیق کرد»، دنیای اقتصاد، شنبه 23 بهمن.
    • زارعیان چناری، حسین (1396)، اختلاس در شبکۀ‏ بانکی و راهکارهای پیشگیری و مقابله با آن، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران.
    • ساریخانی، عادل و روح‏الله اکرمی سراب (1392)، «کارکردهای پیشگیرانۀ شفافیت در سیاست جنایی»، مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 82.
    • ساداتی،‌ محمدمهدی (1394)،‌ «معیارهای کارآمدی درون‏سازمانی نهادهای مبارزه با فساد اقتصادی (با تأکید بر کنوانسیون مریدا و طرح تشکیل سازمان مبارزه با مفاسد اقتصادی)»،‌ نشریۀ حقوق اداری، شمارۀ‌ 9.
    • سهراب‏لو، پدرام (1386)، «تبیین نسبت آزادی مطبوعات و مفاسد اقتصادی و پیشگیری و مقابله»، فصلنامۀ پیشگیری از جرم، شمارۀ 4.
    • صفاری،‌ علی (بی‏تا)،‌ «مبانی نظری پیشگیری از وقوع جرم»،‌ مجلۀ تحقیقات حقوقی،‌ شمارۀ 33-34.
    • عبدالحسین‏زاده، محمدحسین و مهدی ثنایی (1394)، «تبیین مفهوم و کاربرد شفافیت در عرصۀ حکمرانی و ادارۀ امور دولتی»،نخستین کنفرانس ملی مدیریت دولتی ایران.
    • قنبرلو، عبدالله (1398)، «بررسی ماهیت و کارکرد واحدهای اطلاعات مالی (FIUS)»، پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، وزارت علوم تحقیقات و فناوری، 20 آذر.
    • کلارک،‌ رونالد و جان اک (1388)،‌ جرم‌شناسی پیشگیری (60 رویه و راهکار برای پیشگیری از جرم)،‌ ترجمۀ مهدی مقیمی و مهدیه تقی‏زاده،‌ تهران:‌ سازمان زرد.
    • لارنت چتین،‌ پیتر،‌ جان مک دوئل،‌ سدریک موست،‌ پل الن اسکات و امیل وندردوز (1392)،‌ پیشگیری از پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم: راهنمای علمی برای ناظران بانکی،‌ ترجمۀ مریم کشتکار،‌ تهران:تاش‌.
    • فساد مالی و اقتصادی (ریشه‏ها، پیامدها، پیشگیری و مقابله) (1382)، ج3، تهران: مؤسسۀ تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.
    • میرزائی، مریم (1378)، بررسی تطبیقی پیشگیری از جرائم اقتصادی در حقوق ایران و اسناد بین‏المللی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی.
    • میرخلیلی، محمود و محمد شمشیر (1396)، «پشگیری وضعی از فساد مالی با رویکرد به آموزه‏های اسلامی»، فصلنامۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی، شمارۀ 1.
    • میرزاجانی،‌ حمیدرضا و مجید نجات‏زادگان (1397)،‌ «اعتبارسنجی و نقش آن در پیشگیری از پول‌شویی در بانک‏ها و موسسأت اعتباری غیربانکی ایران»،‌ مجلۀ تحقیقات حقوقی،‌ شمارۀ 81.

     

    ب) قوانین و مقررات داخلی و اسناد بین‌المللی

    • کود جزای افغانستان مصوب سال 1396.
    • قانون بانکداری افغانستان مصوب سال 1394.
    • قانون دافغانستان بانک (بانک مرکزی) مصوب سال 1382.
    • قانون جلوگیری از پول‌شویی و عواید ناشی از جرم مصوب سال 1393.
    • قانون جلوگیری از تمویل تروریزم مصوب سال 1393.
    • مقررۀ تنظیم فعالیت صرافان و فراهمکنندگان خدمات پولی بانک مرکزی افغانستان مصوب سال 1397.
    • مقررۀ مسئولیت‏ها و اقدامات بازدارنده علیه پول‌شویی و تمویل تروریزم بانک مرکزی افغانستان،‌ مصوب سال 1394.
    • کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با فساد مالی (مریدا) مصوب سال 1381.
    • کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با جرائم سازمان‌یافتۀ فراملی (پالرمو) مصوب سال1378.
    • توصیۀ چهل‏گانۀ گروه اقدام مالی مصوب سال 1368

     

    ج ) منابع انگلیسی

    • Biagoli, A. (2008), “Financial crime as a threat to the wealth of nations”, journal of money laundering control, Emerald group publishing limited, vol . 11, No. 1.
    • Boorman, J.,& S. Ingves (2001), Financial system abuse, financial crime and money laundering, Monetary and Exchange Affairs and Policy Development and Review Departments.
    • Clarke, R. V. (1995), In Michael Tonry and David P. Farrington [eds], Building a Safer Society: Strategic Approaches to Crime Prevention, Crime and Justice, Vol. 19, ChicagoIL: University of Chicago Press.
    • Clarke, R. (1997), Situational Crime Prevention: Successful Case Studies, Second Editionو New York: Harrow and Heston.
    • Clarke, R. V., & D. B. Cornish (1985), Crime Control in Britain: A Review of Policy Research, Albany: State University of New York Press.
    • Cornish, D. B., & R. V. Clarck (2003), “Opportunities, Precipitators and Criminal Decisions: A Reply to Wortley’s Critique of Situational Crime Prevention”, Crime Prevention Studies, Vol. 16.
    • Davis, E.P., & U. Obasi (2009). “The Effectiveness of Banking Supervision”, Brunel University, Economics and Finance Working Paper Series, Working Paper, No. 09-27.
    • Korsell, I. E. (2005), “Methods to prevent economic crime”, Brottsforebyggande radet, Stockholm
    • Keeney, R.L. (1999), “The value of Internet commerce to the customer”, Management science, No.15 (1).
    • Morelli, V.,&P. Belkin (2009), “NATO in Afghanistan: A Test of the Transatlantic Alliance”, Congressional Research Service, www.crs.gov. RL.33627.
    • Nikoloska, S.,& I. Simonovski (2012), “Role of banks as entity in the system for prevention of money laundering in the Macedonia”, Social and Behavioral Sciences, No.44.
    • Pandit , A. Ch.,& M. Tazul Islam, N. Ahamd, Sh. M. Ahsan Habib,& K. Hossain (2018), Corporate Ethics and Financial Crime in Banks: Bangladesh Perspective, Bangladesh Institute of Bank Management, N2p Bangladesh.
    • Picard, M. (2008), “Financial crimes: the constant challenge of seeking effective prevention solutions”, Journal of Financial crime, No.15.
    • Rondeaux, C. (2011), “Cleaning up Afghanistan’s banking system”, Interntional crisis group, Asia.

    Sampfored, Ch. (2007), Measuring Corruption, Ashgate