فسخ قرارداد کار در حقوق کار ایران با تأکید بر رویه قضائی

نویسنده

دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

چکیده

موارد فسخ قرارداد در قانون کار، به‌روشنی و با واقع‌بینی مشخص نشده است. قانون کار از یک طرف در راستای حمایت از کارگر، اخراج را به‌صورت ضمنی و بدون تشریح انواع و دلایل آن پذیرفته و از طرف دیگر در تبصره های ماده 7، قراردادهای غیرموقت را متزلزل ساخته است. با وجود اصلاح بند(ح) ماده 10 و بندهای (ح) و (ز) ماده 21 قانون کار در سال 1394، اما همچنان پاره‌ای از سؤالات بدون پاسخ مانده است: «فسخ قرارداد براساس قانون کار» شامل چه مواردی می‌باشد؟ در راستای جلوگیری از سوءاستفاده،چه مرجعی باید موارد فسخ در قانون کار را مشخص کند؟ این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی به پرسش‌های مذکور پاسخ می‌دهد. با وجود بند (ز) ماده 21، بند (ح) ماده 10 زائد است و بند (ز) ماده 21 هم به‌عنوان یکی از راه‌های خاتمه قرارداد در کنار سایر موارد خاتمه قرارداد نیست، بلکه قانون‌گذار باید «فسخ در چارچوب قانون کار» را در دو مورد فسخ ارادی (فسخ به اراده کارفرما و فسخ به اراده کارگر) قرارداد با انواع و شرایط خاص هر کدام، ساماندهی نماید و این امر مستلزم اصلاحاتی در قانون کار است تا امکان تعادل قراردادی در روابط کاری فراهم شود.

کلیدواژه‌ها


  1.  رفیعی، احمد (1392)، حقوق کار: دفتر یکم، چاپ اول، تهران: انتشارات نگاه بینه.
        رفیعی، احمد (1396)، قانون کار در نظم حقوق کنونی، چاپ دوم، تهران: انتشارات نگاه بینه.
        عراقی، سیدعزت‌الله (1391)، حقوق کار، جلد دوم، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
        عراقی، سیدعزت‌الله (1393)، حقوق کار، جلد اول، چاپ پانزدهم، تهران: انتشارات سمت.
        عراقی، سیدعزت‌الله؛ بادینی، حسن؛ شهابی، مهدی (1386)، درآمدی بر حقوق تأمین اجتماعی، چاپ اول، تهران: انتشارات مؤسسه عالی پژوهش‌ تأمین اجتماعی.
        کاتوزیان، ناصر (1389)، اعمال حقوقی: قرارداد - ایقاع، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
        کاتوزیان، ناصر (1390)، قواعد عمومی قراردادها، جلد پنجم: انحلال قرارداد، چاپ ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
        مقاوله‌نامه‌های بین المللی کار، ترجمه محمد رضا سپهری و همکاران (1392)، چاپ دوم، تهران: انتشارات مؤسسه کار و تأمین اجتماعی.
        منشی زاده، گشواد (1389)، قراردادکار، مجموعه متون آموزشی، انتشارات مؤسسه کار و تأمین اجتماعی.
        موحدیان، غلامرضا (1392)، حقوق کار، چاپ ششم، تهران، انتشارات فکرسازان.
        نعیمی، عمران و پرتو، حمیدرضا (1394)، حقوق تأمین اجتماعی با تأکید بر حوزه بیمه‌ای، چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت.
        نعیمی، عمران؛ جوان‌جعفری، محمدرضا؛ فدایی، حمید؛ قاسمی، محسن؛ رضوانی‌مفرد، احمد؛ رشوند، مهدی؛ جعفری، زهرا و طباطبایی، نسرین (1392)، قانون تأمین اجتماعی در نظم حقوقی کنونی، چاپ سوم، تهران: انتشارات جنگل ـ جاودانه.
        هدایتی زفرقندی، محمد (1391)، قرداد کار، چاپ دوم، تهران: انتشارات میزان.
        همتی، مجتبی (1396)، حقوق تامین اجتماعی، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه علوم قضائی و خدمات اداری.
        مجتهدی، محمدرضا (1385)، راهکارهای قانونی برای مقابله با اخراج کارگر در انگلستان و مقایسه آن در ایران، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره هفتاد و چهارم.
        طاهری، آزاده‌السادات (1395)، اخراج کارگران به دلیل ادعای وضع بد اقتصادی، فصلنامه مطالعات آرای قضائی، شماره شانزده.
        طاهری، آزاده‌السادات (1393)، ارزیابی تطبیقی علل و تشریفات اخراج کارگر در موازین سازمان بین‌الملل کار و حقوق کار ایران، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره پنجم، شماره دو.
        قانون کارمصوب 1369.
        قانون اصلاح مواد (9) و(10) قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل و نوسازی صنایع کشور و اصلاح ماده (113) قانون برنامه سوم توسعه‌اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب26/10/1385.
        قانون رفع برخی از موانع تولید و سرمایه گذاری صنعتی مصوب 1387
        قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مصوب20/2/1394.
        آئین‌نامه اجرایی تبصره یک ماده 7 قانون کار: «تعیین حداکثر مدت موقت برای کارهایی که طبیعت آن‌ها جنبه غیرمستمر دارد» مصوب 29/11/1398
        آیین‌نامه اجرایی ماده (9) قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع‌ کشور و اصلاح ماده (113) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی‌، اجتماعی‌ و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران‌ مصوب ٩/١/١٣٨٣.
        بخشنامه شماره ۶۰۷۱۸ مدیرکل روابط کار و جبران خدمت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مصوب 06/04/1394
        دستورالعمل شماره 16 روابط کار درباره استفاده از نمونه آئین‌نامه انضباط کار برای تهیه و تدوین آئین‌نامه انضباطی کار در کارگاه‌ها مصوب 1389
        دستورالعمل شماره 17 معاون روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مصوب 23/11/1390.
        دادنامه شماره 2038 مورخ 16/11/1397 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
        رأی وحدت رویه شماره 497 مورخ 17/11/1390 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
        رأی وحدت رویه شماره 155 مورخ 14/5/1380 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 1349، 1348، 1347 مورخ17/12/1396 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
        رأی وحدت رویه شماره‌های 725- 726 مورخ 2/8/1396 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 523 مورخ 25/11/1389 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
        رأی وحدت رویه شماره 383 مورخ 15/9/1389 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 506 مورخ  31/5/1397 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره ۱۹۴۶ ـ ۱۹۴۵مورخ 16/12/1399 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره ۱۵۸- ۱۵۹ مورخ 21/01/1400 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
        رأی وحدت رویه شماره 238 مورخ 16/5/13781375 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
        رأی وحدت رویه شماره 410 مورخ 14/10/1382 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری. 
        رأی وحدت رویه شماره 179 مورخ 14/10/1375 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9209970901800258 مورخ 15/2/1392 شعبه 18 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9109970901803660 مورخ 6/10/1391 شعبه 18 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9109970900201833 مورخ 20/10/1391 شعبه 2 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9109970901803389 مورخ 21/9/1391 شعبه 18 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 929970902000358 اردیبهشت 1392 شعبه 20 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9209970901901210 مورخ 29/3/1392 شعبه 19 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9109970901905969 مورخ 16/12/1391 شعبه 19 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9109970901803352 مورخ 19/9/1391 شعبه 18 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9109970901803192 مورخ 11/9/1391 شعبه 18 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9109970901803656 مورخ 4/10/1391 شعبه 18 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9109970905100799 مورخ 28/11/1391 شعبه یک تشخیص دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9109970902002346 آبان 1391 شعبه 20 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9109970901903559 مورخ 4/10/1391 شعبه 19 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9109970901803656 مورخ 4/10/1391شعبه 18 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9109970901803486 مورخ 25/9/1391شعبه 18 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9209970901800016 مورخ 14/1/1392شعبه 18 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9109970901804210 مورخ 14/11/1391شعبه 18 دیوان عدالت اداری. 
        دادنامه شماره 9209970901800522 مورخ 20/3/1392شعبه 18 دیوان عدالت اداری.
        دادنامه شماره 9209970901901329 مورخ 10/4/1392شعبه 19 دیوان عدالت اداری.
        نظریه مشورتی شماره 711976 مورخ 8/5/1367 اداره کل حقوقی قوه قضائیه.
        نظریه مشورتی شماره 711022 مورخ 15/4/1381 اداره کل حقوقی قوه قضائیه.

    1. Holland, James and Burnet, Stuart, 2011,"Employment Kaw", Oxford University Press.
      2. ILO, Termination of Employment Convention, 1982 (No. 158), available in:https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_INSTRUMENT_ID:312303:NO
      3. ILO, Termination of Employment Recommendation, 1982 (No. 166), available in:https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_INSTRUMENT_ID:312504:NO
      4. Valticos, Nicolas and Potobsky, Geraldo, 1995,"International Labour Law", second revised edition, Kluwer law and Taxation Publishers